Desa Ciampel, Kecamatan Kersana, Kabupaten Brebes, saben taunipun ngawontenake tradhisi penganten tebu. Tradhisi penganten tebu menika dipun laksanakake sasi April, panggonanipun wonten ing lapangan pabrik gula rajawali ingkang wonten ing Desa Ciampel. Sedaya karyawan pabrik gula lan sedaya warga Ciampel lan sanes-sanesipun bebarengan nyengkuyung tradhisi kasebut.

Tradhisi penganten tebu menika dipun pandegani dening aki lengser utawi pemandu acara, lan dipun sengkuyung dening para warga Desa Ciampel, kathah para warga ingkang nonton lan ngramekake acara kasebut lan wonten tiyang ingkang remen sanget nalika adicara penganten tebu kalampahan inggih menika sedaya karyawan pabrik gula, marga para karyawan sampun boten sabar kangge nampa gula ingkang dados kasil piyambakipun nandur.

Lajeng salebeting tradhisi penganten tebu menika wonten pelaku kaya dene:

§  1 aki lengser inggih menika tiyang ingkang dados pemandu utawa emsi ing adicara penganten tebu.

§  8 pager ayu utawa tiyang estri ingkang bakal ngiring sepasang penganten tebu menika dumugi panggon penggilingan.

§  17 tiyang jaler ingkang dados tebu pengiring inggih menika tiyang ingkang ngiring lan ngarak  sepasang penganten tebu menika wiwit lapangan pabrik gula dumugi pangggon kangge giling tebu kasebut.

§  1 tiyang ingkang dados penabuh gending, kecapi, suling, lan sapiturute ingkang ancasipun kangge meriahake adicara penganten tebu.

§  Sepasang penganten ingkang dados simbol adicara penganten tebu menika.

 Tatacara upacara penganten tebu menika kalampahan setaun sapisan padatanipun saben sasi April amarga sasi menika sedaya tebu sampun saged dipun giling utawa sampun saged dipun panen, upacara penganten tebu dipun wiwiti kaliyan donga sesarengan ingkang dipun pandegani dening aki lengser, sambutan ketua panitia babagan tradhisi penganten tebu ingkang saged kalampahan, lajeng pasugatan saking para warga kaya dene tari-tarian, kesenian burok, ingkang ancasipun kangge tontonan supados adicara menika rame, kaping pungkasan inggih menika adicara kirab utawa ngarak sepasang penganten lan tebu-tebu dumugi panggon penggilingan.

Ancasipun tradhisi penganten tebu dados ucapan rasa syukur kaliyan Gusti dening kasil panen ingkang dipun angsal, lajeng tradhisi penganten tebu ugi dados simbol kangge nyuwun berkah lan kaslamatan mugi kasil penggilangan tebu dados gula menika kedah sae lan pikanthuk kasil ingkang kathah dibandingkake taun kapungkur, tradhisi penganten tebu menika sejatosipun gadhahi benten-benten tatacara, pelaku, lan sanes-sanesipun saben daerah.

Tradhisi Tilar Pitik wonten Magelang

Tilar pithik wonten ing  adiacara mantenan Jawa Tengah, wonten ing daerah Magelang, Dusun Sawahan Pancuranmas, Kecamatan Secang, Kabupaten Magelang. Wonten adat mantenan ingkang namanipun tilar pithik. Tilar pithik menika dipun lampahaken bakda resepsi wonten ing manten estri. Bakda adicara resepsi wonten ing manten estri kelar, manten estri lajeng dipun dherekaken wonten ing dalemipun manten kakung kagem paserahan utawi seserahan manten. Menawi saking pihak manten estri mboten saged langsung seserasan. Saged dipun lampahaken benjangipun utawi dinten salajengipun. Menawi dalemipun mempelai kakung nglewati jembatan. Biasanipun wonten proses tilar pithik.

Ingkang dipun maksud tilar pithik menika, inggih menawi nglewati jembatan kedah ninggal seekor pithik jawa. Seekor pithik jawa ingkang umuripun tasih enom lan dereng ngendhok. Menawi nalika ndherekaken manten estri  dhateng dalemipun manten kakung nglewati kalih jembatan, lajeng wonten ing jembatan menika dipun paringi pithik satunggal-satunggal. Sesuai kalih jumlah jembatan ingkang dipun lewati. Ubarampe kagem tradhisi tilar pithik inggih menika pithik jawa, keranjang anyaman saka pring lan tali rafia.

Proses tilar pithik menika mboten sembarangan. Kedah dipun lampahaken kalih tata cara ingkang leres. Tilar pithik biasanipun diselehaken bebas lan saged dipun pundhut kalih sinten kemawon. Anggeripun mboten dipun pundhut kalih keluwarga saking manten kakung lan saking manten estri. Tilar pithik wonten ing adicara mantenan anggadhahi ancas supados mantenan menika saged langgeng, lan kagem nolak balak.

Proses tilar pithik menika kedah dipun lampahaken. Amargi menawi mboten dipun lampahaken, miturut nenek moyang utawi sesepuh rumiyin, mangkeh manten menika saged angsal cilaka. Saged kadadean ing wekdal menika utawi wonten ing panguripan mangkeh. Amargi tilar pithik menika nolak balak. Biasanipun proses tilar ayam menika, kagem penghuni wonten ing jembatan menika.

Menawi wonten ing adicara mantenan utawi wonten ing paserahan manten mboten nglewati jembatan. Maka mboten usah mlapahaken adicara tilar pithik.

Ukara Lamba lan Ukara Camboran

UKARA LAMBA

Ukara Lamba yaiku ukara kang Jejer lan Wasesane mung siji. Ukara lamba dumadi saka Pola ukara lamba, yaiku:

1.    Jejer (J) – Wasesa (W)

a.    Bapak badhe Siram.

     J                  W

b.    Adhikku nangis.

J        W

2.    Jejer (J) – Wasesa (W) – Lesan (L)

a.    Bapak nitih motor.

     J               W              L

b.    Ibu mundhut beras.

  J        W       L

3.    Jejer (J) – Wasesa (W) – Katrangan (K)

a.    Ibu masak ing pawon.

  J      W         K

b.    Para siswa lagi upacara ing lapangan.

J               W                   K

4.    Jejer (J) – Wasesa (W) – Lesan (L) – Katrangan (K)

a.    Ibu mundhut beras ing pasar.

  J         W                 L       K

b.    Bocah-bocah arep nonton bal mengko sore.

    J              W       L        K

5.    Katrangan (K) – Jejer (J) – Wasesa (W)

a.    Saben dina minggu aku ngumbahi.

K.Wektu        J        W

b.    Ing alun-alun aku mlaku-mlaku.

K.Panggonan   J        W

6.    Katrangan (K) – Jejer (J) – Wasesa (W) – Lesan (L)

a.    Ing Kutha Tegal para siswa melu lomba egrang.

K.Panggonan       K        W        L

b.    Saben tanggal 21 April para siswa ngrayakake dina kartini.

K.Wektu                  J            W             L

UKARA CAMBORAN

Ukara Camboran (kalimat majemuk) yaiku ukara ding dumadi saka ukara rong ukara lamba utawa luwih kang digandeng dadi siji. Lumrahe migunakake tembung pangiket kayata: lan, nanging, mulane, utawa tandha koma (,).

1.    Ukara Camboran Sejajar (Kalimat Majemuk Setara)

Ukara camboran sejajar yaiku ukara camboran kang dumadi saka rong ukara lamba utawa luwih. Tembung panggandeng kang di anggo kayata: lan, nanging, dene, lsp.

Tuladha:

a.    Santi rambute dawa dene rina rambute brintik.

b.    Ibu lan bapak tindak dhateng daleme simbah.

c.    Pak Guru sampun rawuh nanging sakmenika saweg rapat.

2.    Ukara Camboran Susun (Kalimat Majemuk Bertingkat)

Ukara camboran susun yaiku ukara camboran kang dumadi saka rong ukara utawa luwih, nanging ukara sing siji dadi katrangan ukara liyane. Ukara kapisan minangka ukara baku (kalimat inti), dene ukara kapindho minangka ukara pang (anak kalimat). Tembung panggandheng kang di engggo kayata: amrih, supaya, amarga, awit, jalaran, mula, mulane, lsp.

Tuladha:

a.    Sirahku mumet banget, rasane cenat-cenut.

b.    Aku ora bakal teles klebes nalika mau nggawa payung.

c.    Aku kudu sregep sinau supaya lulus sekolah

Rangsang Tuban

Serat Rangsang Tuban menika nyariyosaken pengeran Tuban yaiku Pangeran Warihkusuma lan Pangeran Warsakusuma, menika putranipun Raja Sindupati saking Kerajaan Tuban. Nalika bapakipun seda, ingkang nggantosaken dados raja menika Pangeran Warsakusuma. Pangeran Warsakusuma lan Pangeran Warihkusuma dados musuhan amarga Pangeran Warihkusuma nikahi Endang Wresti, Pangeran Warsakusuma ugi remen kalih tiyang estri menika. Piyambeke banjur ngfitnah Kangmasipun supados dipun usir saking kerajaan. Banjur Warsakusuma nikah kaliyan Endang Wrest lan gadhah putra namanipun Udakawimba. Sasampunipun di usir.

Pangeran Warihkusuma banjur berkelana, ngantos satunggaling dinten piyambekipun dhateng wonten Kerajaan Banyubiru, banjur ngabri dhumateng Prabu Hertambang. Ningali kinerjamipun Pangeran Warihkusuma, Prabu Hertambang banjur nikahaken putri tunggalipun nggih menika Dewi Wayi. Ananging sasampunipun nikahan, wonten kedadean ingkang ndadosaken Dewi Wayi desa. Puniki ndadosaken Pangeran Warihkusuma dipun usir. Anakipun saking perkawinan menika ugi dipun kelikake wonten kali. Anake banjur ditemokaken Kyai Bulud Wulusan dados dipun wenehi nama Rara Sendang.

Satunggaling dinten Warihkusuma ngimpi menawi piyambekipun kepanggih kaliyan Endang Wresti, menika ingkang mbekta Warihkusuma wangsul wonten Kerajaan Tuban. Patih Toyamarta remen kaliyan wangsulipun Warihkusuma, amarga Warsakusuma sampun seda, lan kerajaan ingkang wiwitipun sementara dipun pimpin kalih Toyamerta banjur dipun wangsulaken dhateng Warihkusuma. Warihkusuma banjur dadi Raja Tuban. Nanging Prabu Warihkusuma ingkang mboten remen kaliyan anakipun Endang Wresti kaliyan Warsakusuma yaiku Udakawimba banjur diusir. Udakawimba banjur medal lan berguru dhateng Kyai Wulusan. Banjur Udakawimba kaliyan Rara Sendang nikahan. Nalika bertapa, Udakawimba ngimpi menawi wonten istana ingkang dalemipun kathah emase. Emas puniki dados modal Udakawimba ndamel kota ingkang mewah kagem nyerang Kerajaan Tuban.
Nalika Kerajaan Tuban dipun serang, Prabu Warihkusuma kabur menyang hutan, lan dados biku. Wonten Kerajaan Banyuubiru, Prabu Hertambang seda, tahta kerajaan dipun gantos dening putrinipun nggih menika Dewi Wayi. Salaminipun dados ratu, kerajaan aman sejahtera ananging satunggaling dinten Dewi Wayi anggadhahi kapenginan mbaur kaliyan rakyatipun. Ngantos nalika piyambekipun wonten ing satunggal gunung kepanggih kaliyan biku ingkang ternyata biku menika Raden Warih Kusuma. Raden Warihkusuma banjur nyariyosaken kedadean ingkang andadosaken piyambekipun wonten ngriku. Dewi Wayi banjur ndadosaken pasukan saking Udakawimba mundur perlahan ngantos Udakawimba nyerah. Sasampunipun nyerah, Udakawimba dipun utus kagem mbekta garwa kaliyan mertuanipun dhateng Dewi Wayi. Ternyata Garwanipun nggih menika putrinipun Dewi Wayi Kaliyan Prabu Warihkusuma, lan tindakanipun Udakawimba nyerang kerajaan Tuban dipun ngapura dening Prabu Warihkusuma.