Rebo Wekasan ing Masyarakat Jawa

Rebo Wekasan iku istilahe wong jawa kanggo ngarani dina rebo terakhir ing sasi shafar. Rebo tegese dina rebo, dene wekasan utawa pungkasan tegese terakhir. Rebo Wekasan ing kene maksude dina rebo terakhir ing sasi  Shafar utawa yen sasi jawane yaiku sasi syuro.

Asal-Usul Rebo Wekasan

Asal-usul pengetan Rebo Wekasan ing masyarakat muslim Indonesia diwiwiti saking para sesepuh, turun-temurun. Peristiwa iki kanggo bentuk keprihatinan saking keyakinan yen Allah SWT bakal ana 320.000 bencana ing dina rebo terakhir sasi shafar utawa rebo pungkasan. Masyarakat jahiliyah kuna uga baksa arab yakin yen sasi shafar iku sasi Tasa’um utawi kesialan. Kepercayaan kuwi esih di yakini dening para umat muslim sampe saiki.

Literatur

Sumber-sumber rujukan nggo perayaan Rebo Wekasan iki yaiku kitab-kitab klasik ing jaman abad 17M. kitab-kitab rujukan iki karyane para cendekiawan muslim nanging saking luar jawa. Dadi Rebo Wekasan ora kalebu asli budaya Jawa meski nganggo istilah jawa. Kitab-kitab kang di anggo rujukan ing antarane: Mujarrabat al-Dairabi al-Kabir karya syekh Ahmad al-Dairabi, Kanzun al-Najah karya Syekh Abd al-Hamid al-Qudsi, al-Jawahir al-Khams karya Syekh Muhammad Khatir al-Din al-Atthar, Syarah Sittin, Khazinat al-Asrar, lsp.

Ragam Ritual di Berbagai Daerah

1.    Tegal

Ing Gunung Tanjung, Lebaksiu Kab.Tegal, para masyarakat wiwit bocah cilik nganthi wong tuwa padha teka ing acara taunan Rebo Wekasan. Para rawuh ora mung saking Tegal, nanging uga ana sing Brebes, Purwokerto, Pekalongan , malah uga ana saking Jakarta. Dheweke padha nggawa sega onggal-anggil utawa sega kuning tumuju makame Mbah Panggung kang ana ing ndhuwur bukit. Ora adoh saking bukit, wis ana suara gendhingan Jawa, ing kana ana pegelaran wayang kulit.

2.    Cirebon

Ngapem, Ngirap, lan Rebo Wekasan iku tradhisi Saparan ing Kutha Cirebon. Ngapem dhewek asale saka tembung “Apem” yaiku jajanan kang digawe saka tepung beras kang wis di fermentasi. Apem di pangan barengan karo kinca utawa saos kang dig awe saka ula jawa lan santen. Umume, masyarakat Cirebon nganthi saiki esih padha nindakake iki. Tradhisi ngapem iki biasane mbagi-bagi apem marang para tangga kanggo ungkapan sara syukur supaya adoh saka malapetaka. Dene Ngirab tegese buang apa kang kotor, utawa buang sial. Masyarakat Cirebon biasane padha adus-adusan ing Kali Drajat (petilasane Sunan Kalijaga. Ing  ritual iki uga ana sing unik, yaiku segerombolan bocah-bocah cilik pada nganggo kopyah lan sarung sing di kalungna ing awake dheweke, muteri kampong karo pada nembang “wur tawur nyi tawur, selamat dawa umur…” ritual unik iki di wiwiti sakwise sholat isya nganthi Subuh.

3.    Bantul

Tradhisi Rebo Wekasan utawa Rabu Pungkasan di tindakake kanggo ungkapan rasa syukur dhateng Gusti Ingkang Maha Agung. Puncak acara tradhisi Rebo Wekasan iki ana kirab lemper (salah sawijining panganan kang digawe saka beras ketan) raksasa ukurane 2,5m, diameter 45cm saking Masjid ing Desa Wonokromo tumuju Balai Desa Wonokromo. Kirab iki diwiwiti dening barisan Kraton Yogyakarta, banjur kemper raksasa lan kelompok kesenian rakyat kayata: sholawatan, kubrosiswo, rodat, lsp. Lemper raksasa iki sakbanjure di bagikna kanggo para hadirin, dene gunungan panganan iki kanggo rebutan para masyarakat, mergane dipercaya yen sing nggawa balik bakal olih berkah. Ing pagelaran tradhisi iki uga ana pesta rakyat, pasar malem lan pagelaran seni tradisional.

4.    Gresik

Ritual Rebo Wekasan ing Gresik iki wis ana wiwit atusan taun kepungkur, nanging ora kaya ing daerah-daerah kang mau wis disebutna, ing Gresik iki namung kaya acara khaul utawa pengajian ing umume. Ing gresik iki nganakake acara slametan lan pengajian umum kanggo acara silaturahmi.

5.    Jember

Rebo Wekasan ing Jember iki para masyarakat ngantri kanggo njukut banyu kang di yakini bakal paring berkah. Tradhisi iki ana ing Desa Wringin Agung Jombang, Jember Jawa Timur. Ing Rebo Wekasan, para warga padha menyang gentong kanggo njukut banyu kang wis diwenehi piring sing ana tulisan rajah Arab.